Όταν ο υποψιασμένος επισκέπτης βρεθεί μπροστά στην ένδειξη onloan (σε δανεισμό), γραμμένη συνήθως κάτω από μιαν άδεια προθήκη σε ένα μουσείο, γνωρίζει πως έχει συμβεί μια μετακόμιση: το βαρύ, ακίνητο, πολύτιμο αντικείμενο του παρελθόντος μετακινήθηκε από τη θέση του· ταξίδεψε έξω από το μουσείο για να εγκατασταθεί προσωρινά σ’ ένα νέο χώρο, έως ότου κινηθεί και πάλι για να επιστρέψει στην αρχική του προθήκη.

Οι παραπάνω κινήσεις δεν είναι αυτονόητες. Αντίθετα, είμαστε συμφιλιωμένοι με την ακινησία των εμβληματικών ιχνών του παρελθόντος. Oι ζωγραφικοί πίνακες και τα αρχαιολογικά αντικείμενα, μα πάνω από όλα τα αγάλματα είναι παγωμένες κι ασάλευτες υλικότητες. Με την επιβλητική τους αδράνεια ακινητοποιούν τις ιστορίες που μεταφέρουν, τις κλειδώνουν στο δημόσιο χώρο, τις μετατρέπουν σε υποδειγματικά πειστήρια ενός αδιαπραγμάτευτου παρελθόντος.

Τι συμβαίνει, ωστόσο, αν δανειστούμε τις υλικότητες αυτές, αν δοκιμάσουμε να τις μετα-κινήσουμε, αν τις ανα-τοποθετήσουμε σε χώρους διαφορετικούς από την οικειότητα του αρχικού χώρου έκθεσής τους, σε χώρους που ίσως δεν θα μπορούσαν ποτέ να βρεθούν;

Ο Δημήτρης Πολυχρονιάδης επιχειρεί μια παρόμοια μετακίνηση. Δανείζεται αγάλματα των πρωταγωνιστών της Επανάστασης του 1821, ηρώων που ο καθένας τους έχει αποκτήσει – ήδη από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα –  μιαν οριστική οπτική απεικόνιση, μιαν όψη που έχει ήδη αγκιστρωθεί σε πολλαπλές επιφάνειες της νεοελληνικής καθημερινότητας και τον έχει καταστήσει οικείο, αναγνωρίσιμο και εντέλει ήρωα.

Τοποθετεί τις παγωμένες μορφές σ’ ένα από τα πιο θερμά περιβάλλοντα της ψηφιακής μας καθημερινότητας, στον κόσμο των σύγχρονων μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Δοκιμάζει με μικρές ψηφιακές κινήσεις την ανθεκτικότητα των ακίνητων μορφών του 1821 στο διαδίκτυο, σ’ ένα σύμπαν, δηλαδή, το οποίο δονείται από αμέτρητες καθημερινές επαναληπτικές επιτελέσεις οικείων εικόνων σε ανοίκεια συμφραζόμενα. Μετατρέπει τις μαρμάρινες προτομές σε animated gifs, σε απλοϊκές ψηφιακές υλικότητες που ερωτοτροπούν διαρκώς μεταξύ παγωμένης εικόνας και βίντεο.

Το έργο Heroes on loanείναι ένα εικαστικό σχόλιο για την επισφάλεια αλλά και την επινοητικότητα των ψηφιακών μεταμορφισμών της σύγχρονης ιστορικής κουλτούρας. Μέσα από ψηφιακά φωτομοντάζ, οδικά σήματα, χάρτινα αγάλματα (αντί για μπρούντζινα ή μαρμάρινα), κινηματογραφημένα με τρόπο που να παραπέμπουν στο ξεκίνημα του κινηματογράφου, ο καλλιτέχνης αναδεικνύει την pop αισθητική της κουλτούρας των gifs: Επιβιβάζει τις προτομές στις κινούμενες εικόνες και τις εγκαθιστά σε αταίριαστους χώρους και χρόνους. Μα πάνω απ’ όλα, αναζητά τις πιθανότητες μιας νέας εμψύχωσης (animation) του επαναστατικού παρελθόντος, 200 χρόνια μετά την πρώτη του έκρηξη. Μιας εμψύχωσης που προϋποθέτει την επανε-κίνηση ακίνητων μορφών, που δεν φοβάται το διαρκή δανεισμό τους, που παίρνει στα σοβαρά τις μικρές κι απλοϊκές πρακτικές της ψηφιακής μας καθημερινότητας. 

Μήτσος Μπιλάλης

Το έργο Heroes on Loan εκπονήθηκε σε συνεργασία με το ερευνητικό πρόγραμμα «Ζωγραφίζοντας τον ήρωα: Το Εικοσιένα κι η νεοελληνική οπτική ιστορική κουλτούρα (ύστερος 19ος – πρώιμος 21ος αιώνας)» στο πλαίσιο του Ψηφιακού Αρχείου 1821 (Κ.Ε.Α.Ε, https://www.rchumanities.gr/1821-prototypes-erevnes/) με επιστημονικό υπεύθυνο τον Μήτσο Μπιλάλη, Επίκουρο Καθηγητή, Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Το συγκεκριμένο ερευνητικό πρόγραμμα διερευνά τη συμβολή οπτικών αναπαραστάσεων πρωταγωνιστικών μορφών της επαναστατικής περιόδου στη διαμόρφωση της νεοελληνικής ιστορικής κουλτούρας γύρω από το Εικοσιένα.

Ο Δημήτρης Πολυχρονιάδης είναι αρχιτέκτονας, σκηνογράφος και εικαστικός, απόφοιτος αρχιτεκτονικής και μεταπτυχιακών σπουδών στον αστικό σχεδιασμό (MA Urban Design), του πανεπιστημίου Greenwich στο Λονδίνο καθώς και κάτοχος του Μεταπτυχιακού Εικαστικών Τεχνών της ΑΣΚΤ. Έχει σχεδιάσει σκηνικά για παραστάσεις στο Εθνικό Θέατρο, στο Κ.Θ.Β.Ε., στην Εθνική Λυρική Σκηνή, στο Φεστιβάλ Αθηνών – Επιδαύρου, στο Θέατρο Τέχνης και αλλού. Διδάσκει  σκηνογραφία -ενδυματολογία στη Δραματική Σχολή του Πειραϊκού Συνδέσμου. Ως εικαστικός έχει πραγματοποιήσει δύο ατομικές εκθέσεις κι έχει λάβει μέρος σε  ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό.